Để tìm hiểu vị thế của hàng Việt Nam trên thương mại điện tử, nền tảng so sánh giá iPrice đã phân tích gần 1 triệu lượt nhấp chuột vào iprice.vn trong 12 tháng qua, từ đó tìm ra mức độ phổ biến của các sản phẩm mang thương hiệu Việt Nam trên 4 nền tảng thương mại điện tử phổ biến nhất trong nước, cụ thể là Shopee Việt Nam, Lazada Việt Nam, Tiki và Sendo.
Thương hiệu Việt chiếm thiểu số trên các nền tảng thương mại điện tử
Quy mô và tiềm năng của ngành thương mại điện tử Việt Nam đã được biết đến từ lâu. Sách trắng về thương mại điện tử năm 2021 của Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số cho thấy 49,3 triệu người tiêu dùng Việt Nam hiện đang tham gia mua sắm trực tuyến với tỷ lệ cao nhất trong khu vực.
Dưới ảnh hưởng của dịch bệnh, các chuỗi cung ứng truyền thống như chợ ẩm thực gần như đã bị tê liệt, khiến vai trò của thương mại điện tử trở nên quan trọng hơn.
Vào tháng 9, một báo cáo của Công ty Thanh toán Visa cho thấy những con số ấn tượng: có tới 87% người tiêu dùng Việt Nam được khảo sát hiện mua sắm trực tuyến với hình thức giao hàng tận nhà và tới 82% có trải nghiệm mua sắm tại nhà đầu tiên sau khi đại dịch xảy ra.
Có thể thấy, thương mại điện tử trong thời kỳ đại dịch không còn đơn thuần là một lựa chọn giữa các kênh phân phối mà hiện là yếu tố sống còn để các doanh nghiệp trong nước phát triển trong năm nay và cả sau này.
Tuy nhiên, điều đáng lo ngại là các doanh nghiệp trong nước vẫn đang loay hoay trong việc tận dụng kênh phân phối này. Khi nghiên cứu các mặt hàng được xem nhiều nhất trên các nền tảng thương mại điện tử bằng cách đếm số lượt tìm kiếm và lượt nhấp vào sản phẩm, iPrice phát hiện ra rằng các sản phẩm mang thương hiệu Việt chỉ chiếm 17% tổng số lượt nhấp vào các sàn thương mại điện tử trong năm 2020 và nửa đầu năm 2021. Ngược lại, có tới 83% sản phẩm được tìm kiếm nhiều nhất trên các chợ thương mại điện tử là hàng nhập khẩu.
Đáng lo ngại hơn, con số này còn có dấu hiệu giảm từ năm 2020 đến năm 2021.
Cụ thể, tỷ lệ hàng hóa mang thương hiệu Việt Nam trong top 1.200 sản phẩm bán chạy nhất chiếm 20% trong năm 2020. Trong đó, khi so sánh giữa các chợ trực tuyến, thương hiệu Việt được tìm kiếm nhiều nhất trên sàn thương mại điện tử Sendo với 25% trong top 300 sản phẩm phổ biến nhất là hàng Việt Nam, tiếp theo là Tiki (23%), Lazada Việt Nam (18%) và Shopee Việt Nam (13%).
Bước sang nửa đầu năm 2021, các sản phẩm mang thương hiệu địa phương chỉ chiếm 14% trong số các sản phẩm được người tiêu dùng xem, cho thấy sự sụt giảm rõ rệt so với năm trước. Dẫn đầu về chỉ số này trong số các thị trường năm 2021 tiếp tục là hai công ty nội địa Tiki (21%) và Sendo (16%).
Việc hai thị trường nội địa Sendo và Tiki xếp hạng cao nhất về số lượng hàng Việt Nam được bán ra phần nào cho thấy mức độ phù hợp và sự hỗ trợ tích cực của hai nền tảng này đối với các doanh nghiệp Việt Nam.
Tiki là đơn vị duy nhất trong 4 đơn vị yêu cầu tất cả người bán phải có giấy phép kinh doanh. Quy định này vô hình trung làm giảm số lượng người bán chuyên nhập hàng ngoại về bán lại và tạo điều kiện thuận lợi hơn cho các doanh nghiệp trong nước.
Trong khi đó, Sendo ghi dấu ấn vào năm 2021 với các chương trình phối hợp với Bộ Công Thương và tích cực quảng bá hàng Việt, nông sản từ các tỉnh thành trên cả nước. Mới đây, lãnh đạo Sendo cũng không giấu mong muốn biến chợ này thành kênh kinh doanh trực tuyến chủ lực của các thương hiệu Việt.
Tuy nhiên, để hàng Việt Nam phổ biến hơn trên thương mại điện tử, cần xuất phát từ sự nỗ lực của chính các doanh nghiệp trong nước.
Các sản phẩm tạp hóa – điểm sáng hiếm hoi
Điều đáng mừng là hàng nội địa đặc biệt bán chạy ở phân khúc hàng tạp hóa, chiếm tỷ trọng cao trên hai trang web trong nước. Sendo có tới 81% sản phẩm đến từ các nhà sản xuất trong nước, tỷ lệ này ở Tiki là 63%.
Theo báo cáo thương mại điện tử quý 2 năm 2021 của iPrice và dữ liệu từ Google, các tìm kiếm từ khóa liên quan đến cửa hàng tạp hóa trực tuyến tăng 223% trong cùng quý. Khối lượng tìm kiếm tăng 11 lần trong tháng 7 so với tháng 5 và 3,6 lần so với tháng 6 ngay khi giãn cách xã hội dưới Chỉ thị 16 được triển khai ở một số tỉnh, thành phố. Tất cả những điều đó cho thấy vai trò quan trọng của cửa hàng tạp hóa trực tuyến tại Việt Nam hiện nay.
Dữ liệu thu thập từ Sendo.vn đối với các mặt hàng nông sản đặc sản có xuất xứ Việt Nam cho thấy, số lượng các sản phẩm này được bán trên Sendo trong năm 2021 đã tăng vọt lên 50% so với cùng kỳ năm ngoái. Trước đó, vào năm 2020, mức tăng là 29% so với năm 2019.
Công ty này cũng cho biết, số lượng đơn đặt hàng nông sản đặc sản Việt Nam năm 2021 cũng tăng 45% so với năm ngoái. Một số sự kiện nổi bật là quảng bá thành công rau Hải Dương và vải thiều Bắc Giang.
Rõ ràng, ảnh hưởng của đại dịch năm 2020 và 2021 đã vô tình tạo điều kiện kích thích loại hình nông nghiệp trực tuyến phát triển cả về cung và cầu.
Như vậy, các mặt hàng nông sản đặc sản và hàng tạp hóa của Việt Nam trên các nền tảng thương mại điện tử đã trở thành bước phát triển tích cực cho các doanh nghiệp trong nước. Tuy nhiên, để chuyển mình thành ngành “gà đẻ trứng vàng” cho thương mại điện tử sau đại dịch thì vẫn cần nhiều nỗ lực và điều kiện thuận lợi từ nhiều phía, tương tự như chương trình của Sendo và Bộ Công Thương trước đây.
